Opmerkelijk weer het hele jaar door

Het weer in Nederland is al jarenlang een dankbaar gespreksonderwerp. Niets is immers zo veranderlijk als het weer en ons land kent veel verschillende weertypen. Soms hebben we te maken met storm en langdurige regenval. Op andere momenten is het prachtig zonnig lenteweer. 's Zomers kan het bijna veertig graden worden, terwijl het in de winter streng kan vriezen en half Nederland de schaatsen onderbindt. Soms zijn er zelfs jaren waarin het weer duidelijk anders is dan anders. Het is bijvoorbeeld extreem droog, of het hele jaar verloopt erg warm, zoals in 2014. In 1947 was de tegenstelling tussen zomer en winter enorm groot. Een strenge winter werd gevolgd door de heetste zomer van de twintigste eeuw.

Het weer als hobby

Dat wij tegenwoordig zoveel informatie kunnen inzien over het weer in de afgelopen jaren (en zelfs eeuwen), is niet alleen aan het KNMI te danken, maar ook aan de boeken van Jan Buisman. Deze schrijver, die in februari 2015 negentig jaar is geworden, schreef diverse lijvige boeken over het weer in Nederland. Deel 6 van zijn serie Duizend jaar weer, wind en water in de Lage Landen kwam begin 2015 uit en bevat 1044 bladzijden omtrent het weer van 1750 tot 1800. Van jaar tot jaar behandelt Jan Buisman het weer en de invloed, die het weer op de geschiedenis heeft gehad.

Deel 1 van deze lijvige serie, waarvan deel 7 en 8 nog in de maak zijn, verscheen in 1995 en handelt over de jaren 764 tot 1300.
Daarnaast schreef hij in 2011 nog het boek Extreem weer, waarin al het opmerkelijke weer vanaf de middeleeuwen tot en met 2010 de revue passeert. Dankzij deze boeken hebben wij nu een schat aan informatie over het weer in de afgelopen jaren.

Twee opmerkelijke weerjaren in voorgaande eeuwen

Hoewel door de opwarming van de aarde, na 2000 het ene na het andere weerrecord wordt verbroken, kon het weer in vroeger tijden ook extreem zijn. Meestal ging het daarbij om strenge winters of overstromingen, die vroeger vaker voorkwamen. Dit, vanwege het feit dat de dijken toen minder stevig waren dan tegenwoordig. Te midden van al die koude jaren, was één jaar extreem warm, droog en zonnig. Dit was 1540. Een ander jaar wordt wel 'het jaar zonder zomer genoemd'. We hebben het over 1816.

1540: het grote zonnejaar

Het jaar 1540 kende een legendarische zomer. Een zomer die in al april startte en tot ver in september niet van ophouden wist.
Regen van betekenis viel er niet of nauwelijks en de dagen waren heet, droog en zonnig.
De gevolgen van de aanhoudende hitte waren rampzalig. Door de droogte mislukten de oogsten, vielen rivieren droog en was er een nijpend tekort aan drinkwater. Doordat diverse oogsten mislukten, was er ook een tekort aan brood en fruit. Zelfs vlees werd schaars, daar het vee stierf van dorst en uitputting. Verder braken er diverse epidemieën uit, zoals dysenterie en de pest.

1816: het jaar zonder zomer

Op 10 april 1815 barstte de vulkaan Tambora uit in Indonesië. Het was een ramp van wereldformaat. Zelden is een vulkaanuitbarsting zo heftig geweest. De explosie veroorzaakte een enorme krater. De vulkaan was eerst met 4500 meter, de hoogste in Indonesië. Na de uitbarsting bleef daar slechts 2820 meter van over. Bij de vulkaanuitbarsting alleen al, kwamen 10.000 mensen om het leven. De hongersnood ten gevolge van de dikke aslaag, die alles bedekte, eiste vervolgens nog 82.000 levens. Het is bekend dat grote vulkaanuitbarstingen het weer kunnen beïnvloeden. Wanneer asdeeltjes in de stratosfeer belanden kunnen deze het zonlicht afschermen en voor enige afkoeling zorgen. Afkoeling, die zelfs wereldwijd voelbaar kan zijn.
Ten gevolge van de uitbarsting van de Tambore verliep de zomer van 1816 in Europa en Noord-Amerika koel en regenachtig. In juni vroor het nog regelmatig en soms viel er zelfs er zelfs sneeuw! Veel oogsten mislukten door deze late vorst.

Extreme weerjaren sinds 1901

Vaak is het zo dat een jaar bijvoorbeeld een strenge winter heeft, maar dat de andere seizoenen wel normaal verlopen. Een heel jaar met een afwijkend weertype, is eigenlijk vrij zeldzaam. Toch zijn er in de twintigste en eenentwintigste eeuw wel een aantal jaren die opvallen:

• 1911 en 1921 - erg droge jaren, met alle gevolgen van dien. 1921 is met slechts 387,3 mm het droogste jaar sinds 1901
• 1947 - een jaar van uitersten. Een strenge winter werd gevolgd door de warmste zomer sinds 1901
• 1976 - een droog jaar met een hete zomer
• 2003 - het zonnigste jaar sinds 1901
• 2010 - een jaar met een lange, sneeuwrijke winter en een natte zomer
• 2014 - een jaar dat over de gehele linie erg warm was.